سینوزیت چیست؟ علل و درمان خانگی و دارویی

سینوزیت یا التهاب سینوس‌ها یکی از مشکلات شایع دستگاه تنفسی است که به دلیل عفونت‌های ویروسی، باکتریایی یا قارچی رخ می‌دهد. این وضعیت معمولاً با علائمی مانند گرفتگی بینی، درد و فشار در نواحی صورت، سردرد و کاهش حس بویایی همراه است.  در این مقاله، به بررسی سینوزیت، علل بروز آن، علائم، روش‌های درمان خانگی و دارویی و همچنین زمان مراجعه به پزشک خواهیم پرداخت. با شناخت بهتر این بیماری، می‌توانید به طور موثر با آن مقابله کرده و از عوارض احتمالی آن پیشگیری کنید.

سینوزیت چیست؟

سینوس‌ها حفره‌هایی هستند که در استخوان‌های اطراف بینی، چشم‌ها و پیشانی قرار دارند و به طور معمول با هوا پر می‌شوند. در سینوزیت، این حفره‌ها به دلیل تجمع مایع و رشد باکتری‌ها مسدود شده و موجب التهاب و عفونت می‌شوند. عوامل مختلفی از جمله سرماخوردگی، آلرژی، انحراف تیغه بینی و پولیپ بینی می‌توانند خطر ابتلا به سینوزیت را افزایش دهند.

علائم شایع سینوزیت

سینوزیت با طیف وسیعی از علائم همراه است که شدت و مدت آن‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد. شایع ترین علائم سینوزیت عبارت اند از:

• درد و فشار در صورت 
• ترشحات غلیظ، چسبناک و به رنگ زرد یا سبز از بینی که ممکن است به گلو نیز سرایت کند
• انسداد یک یا هر دو سوراخ بینی که منجر به مشکل در تنفس و کاهش حس بویایی می‌شود.
• سردردهای مداوم یا متناوب که اغلب در نواحی سینوس‌ها احساس می‌شود.
• تب
• سرفه خشک یا همراه با خلط که معمولاً در شب تشدید می‌شود.
• احساس خستگی و بی‌حالی عمومی.
• کاهش حس بویایی و چشایی 
• درد در دندان‌های فوقانی به ویژه در ناحیه دندان‌های آسیاب.
• التهاب و قرمزی گلو.
• احساس گرفتگی یا پر بودن در گوش.

انواع سینوزیت

سینوزیت به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: سینوزیت حاد و سینوزیت مزمن، هرکدام با علائم و ویژگی‌های متفاوت. در ادامه به معرفی و بررسی دقیق‌تر انواع سینوزیت پرداخته‌ایم.

سینوزیت حاد

سینوزیت حاد اغلب به دلیل عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، نظیر سرماخوردگی یا آنفولانزا، به سرعت رخ می‌دهد. این نوع سینوزیت معمولاً کوتاه‌مدت است و علائمی مانند گرفتگی بینی، درد و فشار در ناحیه سینوس‌ها، مخاط غلیظ زرد یا سبز، سردرد و سرفه را به همراه دارد. علائم ممکن است تا ۱۰ روز ادامه یابند و در موارد حاد، حتی تا ۴ هفته باقی بمانند. درمان سینوزیت حاد شامل استفاده از داروهای ضد التهابی، مسکن‌ها، و در صورت لزوم آنتی‌بیوتیک‌ها است.

سینوزیت مزمن

سینوزیت مزمن زمانی ایجاد می‌شود که التهاب سینوس‌ها بیش از ۱۲ هفته ادامه یابد. علل آن می‌تواند شامل عفونت‌های مکرر، آلرژی‌ها، پولیپ‌های بینی یا ناهنجاری‌های ساختاری در سینوس‌ها باشد. علائم این نوع سینوزیت شامل درد و فشار مداوم در ناحیه سینوس‌ها، ترشحات غلیظ بینی، خستگی، سرفه، و کاهش حس بویایی است. درمان سینوزیت مزمن پیچیده‌تر است و ممکن است نیاز به داروهای قوی‌تر، آنتی‌بیوتیک‌ها و در برخی موارد جراحی داشته باشد.

علت سینوزیت

سینوزیت ممکن است به دلایل مختلفی از جمله عفونت‌های ویروسی، باکتریایی، قارچی و یا آلرژی‌ها رخ دهد. برخی از عوامل و محرک‌هایی که می‌توانند منجر به بروز سینوزیت شوند شامل موارد زیر هستند:

1. عفونت‌های ویروسی و باکتریایی:
   • سرماخوردگی و آنفولانزا از جمله شایع‌ترین علل سینوزیت حاد هستند. ویروس‌ها معمولاً باعث التهاب سینوس‌ها شده و منجر به انسداد مجاری آنها می‌شوند.
   • باکتری‌ها نیز می‌توانند در مواردی که عفونت اولیه به درستی درمان نشود، باعث سینوزیت باکتریایی شوند. از جمله باکتری‌هایی که به طور معمول این بیماری را ایجاد می‌کنند شامل استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس آنفولانزا و موراکسلا کاتارالیس هستند.
2. آلرژی‌ها:
   • رینیت آلرژیک که به التهاب پوشش داخلی بینی ناشی از آلرژن‌ها اشاره دارد، می‌تواند منجر به سینوزیت مزمن شود. افراد مبتلا به آلرژی‌های فصلی یا دائمی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
3. انسداد سینوس‌ها:
   • شرایطی مانند پولیپ بینی (زائده‌های کوچک در پوشش بینی) و انحراف تیغه بینی می‌توانند باعث انسداد مجاری سینوس‌ها شوند. این انسدادها راه تنفس و تخلیه طبیعی سینوس‌ها را مسدود می‌کنند و محیطی مناسب برای رشد عفونت‌ها فراهم می‌سازند.
   • تفاوت‌های ساختاری در بینی و سینوس‌ها که باعث باریک شدن مجاری تخلیه سینوس‌ها می‌شوند نیز می‌توانند از دیگر عوامل موثر در ایجاد سینوزیت باشند.
4. سیستم ایمنی ضعیف:
   • کمبودهای سیستم ایمنی یا مصرف داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند، از دیگر عواملی هستند که می‌توانند خطر ابتلا به سینوزیت را افزایش دهند.

عوامل خطر برای کودکان

• آلرژی‌ها: کودکان با آلرژی‌های محیطی و غذایی بیشتر در معرض سینوزیت قرار دارند.
• تماس با دیگر کودکان: حضور در محیط‌های شلوغ مانند مهدکودک و مدرسه که بیماری‌های عفونی به سرعت گسترش می‌یابند، یکی از عوامل افزایش خطر ابتلا به سینوزیت است.
• استفاده از پستانک و بطری: خوابیدن در حالتی که کودک از بطری شیر می‌نوشد، می‌تواند باعث ورود مایعات به سینوس‌ها و افزایش خطر عفونت شود.
• دود سیگار: کودکان در معرض دود سیگار بیشتر در معرض ابتلا به سینوزیت هستند.

درمان سینوزیت

درمان سینوزیت به شدت علائم و مدت زمان بروز آن‌ها بستگی دارد. گزینه‌های درمانی متنوعی برای کنترل این عارضه وجود دارد که می‌تواند از درمان‌های خانگی تا اقدامات پزشکی گسترده‌تر متفاوت باشد.

دشمن سینوزیت

درمان خانگی سینوزیت

سینوزیت می‌تواند با روش‌های خانگی تسکین یابد، اما درمان قطعی نیاز به مراقبت پزشکی دارد.

۱. استفاده از پیاز برای بهبود سینوزیت

پیاز و سیر به دلیل خواص ضدباکتریایی خود می‌توانند در بهبود عفونت‌های باکتریایی سینوسی موثر باشند. پیاز به ویژه در تخلیه مجاری تنفسی بینی کمک می‌کند. استنشاق بخار پیاز یک روش ساده و مؤثر برای کاهش التهاب سینوس‌ها است و می‌تواند از تبدیل شدن سینوزیت خفیف به یک مشکل مزمن جلوگیری کند.

۲. عسل و پیشگیری از سینوزیت

عسل به عنوان یک ماده طبیعی ضدباکتریایی شناخته می‌شود و ممکن است در پیشگیری از سینوزیت مفید باشد. با این حال، درمان قطعی سینوزیت با عسل به تنهایی معمولاً ممکن نیست. عسل می‌تواند به بهبود علائم کمک کند، اما استفاده از آن به عنوان جایگزین درمان دارویی توصیه نمی‌شود.

۳. شستشوی بینی

شستشوی بینی با محلول‌های نمکی یا اسپری‌های سالین استریل به تخلیه سینوس‌ها و کاهش التهاب کمک می‌کند. استفاده از آب مقطر یا آب جوشانده و خنک شده برای شستشو بهترین گزینه است. این روش به خصوص برای سینوزیت حاد، مزمن و آلرژی‌های فصلی موثر است. شستشوی منظم بینی می‌تواند تجمع چرک و مخاط را کاهش دهد و از انسداد سینوس‌ها جلوگیری کند.

۴. کمپرس گرم

استفاده از کمپرس گرم روی ناحیه سینوس‌ها می‌تواند تورم و درد را کاهش دهد. این روش به ویژه برای تسکین دردهای ناشی از التهاب سینوس‌ها موثر است. کمپرس گرم باعث بهبود جریان خون و کاهش فشار سینوسی می‌شود.

۵. استنشاق بخار گرم

استنشاق بخار گرم یک روش قدیمی و کارآمد برای مرطوب کردن مجاری تنفسی و کاهش التهاب سینوس‌ها است. این کار می‌تواند به بهبود سردردهای سینوزیتی و کاهش ترشحات پشت حلق کمک کند. استفاده از بخور گیاهانی مانند اکالیپتوس نیز برای بهبود گرفتگی بینی و التهاب موثر است. اکالیپتوس دارای خواص ضدالتهابی و ضدباکتریایی است که می‌تواند سینوزیت را تسکین دهد.

۶. رعایت نکات مراقبتی

• استراحت کافی: استراحت به بدن شما کمک می‌کند تا با عفونت مبارزه کند.
• نوشیدن مایعات فراوان: مایعات به رقیق شدن مخاط و تسهیل تخلیه آن کمک می‌کنند.
• مصرف داروهای مسکن: داروهایی مانند پاراستامول یا ایبوپروفن می‌توانند درد و التهاب سینوس‌ها را کاهش دهند. به کودکان زیر ۱۶ سال نباید آسپرین داده شود.
• اجتناب از مواد تحریک‌کننده: پرهیز از دود سیگار و عوامل آلرژی‌زا بسیار مهم است.

۷. استفاده از اسپری‌های ضد احتقان و داروهای OTC

استفاده از اسپری‌های بینی ضداحتقان بدون نسخه ممکن است به کاهش گرفتگی بینی کمک کند. با این حال، نباید از این اسپری‌ها برای بیش از ۳ تا ۵ روز استفاده کرد، زیرا ممکن است باعث وابستگی و افزایش گرفتگی شوند.

درمان پزشکی سینوزیت

در صورتی که علائم پس از ۱۰ روز بهبود نیافتند، پزشک ممکن است درمان‌های پیشرفته‌تری را توصیه کند که شامل:

آنتی بیوتیک برای سینوزیت مزمن باکتریایی و عفونی، اسپری‌ بینی (حاوی کورتیکواستروئیدها) ، داروهای ضدقارچ برای سینوزیت قارچی،  داروهای ضدآلرژی برای سینوزیت مزمن آلرژیک، قرص‌های مسکن مثل ایبوپروفن و استامینوفن برای رفع درد 

آنتی‌بیوتیک‌ برای درمان سینوزیت

در صورتی که پزشک تشخیص دهد عفونت باکتریایی عامل سینوزیت است، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. برای سینوزیت حاد، دوره مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز است و برای موارد مزمن ممکن است این مدت طولانی‌تر باشد. آنتی‌بیوتیک‌ها تنها بر عفونت‌های باکتریایی موثرند و در صورت بروز عفونت‌های ویروسی یا دیگر مشکلات، تاثیری ندارند. بهترین آنتی بیوتیک برای درمان این بیماری عبارتند از:

• کوآموکسی کلاو (آموکسی‌سیلین کلاولانات)
• قرص کلاریترومایسین ۵۰۰
• قرص آموکسی سیلین
• قرص یا شربت آزیترومایسین
• سولفامتوکسازول
• تری‌متوپریم
• قرص سیپروفلوکساسین ۵۰۰

مسکن‌ها و ضد احتقان‌ها

بسیاری از بیماران مبتلا به سینوزیت از مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن برای کاهش درد استفاده می‌کنند. همچنین، داروهای ضد احتقان، که می‌توانند به صورت قرص یا اسپری بینی باشند، در کاهش مخاط و تسهیل تنفس مؤثر هستند. با این حال، استفاده بیش از سه روز از اسپری‌های ضد احتقان بینی ممکن است موجب افزایش احتقان شود.

جراحی سینوزیت

در برخی موارد، جراحی برای بزرگ کردن دهانه سینوس و تخلیه‌ی سینوس‌ها ضروری است. این روش جراحی به ویژه در شرایط زیر توصیه می‌شود:

• علائم شما پس از ۳ ماه درمان از بین نرود.
• در طول یک سال، بیش از دو یا سه بار دچار سینوزیت حاد شوید.
• بیشتر عفونت‌های قارچی سینوس نیاز به جراحی دارند.
• جراحی برای اصلاح انحراف سپتوم یا پولیپ بینی ممکن است از عود بیماری جلوگیری کند.

پیشگیری از سینوزیت

برای پیشگیری از سینوزیت، بهترین کار کنترل و درمان آلرژی‌ از طریق مصرف داروهای مناسب، واکسن‌های آلرژی و دوری از محرک‌های شناخته‌شده مانند گرد و غبار، گرده یا دود است. استفاده از اسپری‌های بینی استروئیدی طبق توصیه پزشک و ایجاد عادات بهداشتی نظیر شستن مرتب دست‌ها می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی را کاهش دهد. همچنین، اجتناب از دود و سیگار نیز در پیشگیری از سینوزیت مؤثر است. دریافت واکسن آنفولانزا هر سال، کنترل استرس، مصرف مایعات کافی برای حفظ رطوبت بدن، استفاده از داروهای ضد احتقان در مواقع عفونت‌های تنفسی و به‌کارگیری مرطوب‌کننده‌های هوا برای افزایش رطوبت سینوس‌ها از دیگر اقداماتی است که می‌توان برای جلوگیری از سینوزیت انجام داد.

جمع بندی سینوزیت

سینوزیت، که به دلیل التهاب بافت‌های حفره‌های سینوسی رخ می‌دهد، می‌تواند ناشی از عفونت‌های ویروسی، باکتریایی، آلرژی یا پولیپ بینی باشد. این بیماری شایع اغلب با احساس فشار شدید در ناحیه صورت و گرفتگی یا آبریزش بینی همراه است. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، اسپری‌های بینی، آنتی‌هیستامین‌ها و شستشوی بینی با محلول‌های نمکی دشمن سینوزیت هستند. اگر علائم سرماخوردگی شما پس از یک هفته بهبود نیافت و نشانه‌های سینوزیت ظاهر شد، توصیه می‌شود سریعاً به یک پزشک متخصص مراجعه کنید تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.