انحراف بینی به انگلیسی «Deviated Septum» به شرایطی اشاره دارد که در آن سپتوم یا تیغه نازک میان حفره‌های بینی به یک سمت متمایل می‌شود و فضای یکی از مجاری را تنگ‌تر می‌کند. این عارضه، که در بسیاری از افراد وجود دارد، می‌تواند علائمی همچون مشکل در تنفس، سردردهای مزمن و سینوزیت‌های مکرر را به همراه داشته باشد. خوشبختانه، با تشخیص به موقع و درمان مناسب، می‌توان به راحتی از شر این مشکل رها شد. در ادامه این مقاله، علل، نشانه‌ها و موثرترین روش‌های درمان انحراف بینی را بررسی خواهیم کرد.
علت انحراف بینی
همانطور که گفتیم انحراف تیغه بینی، وضعیتی است که در آن تیغه بینی به جای قرارگیری در مرکز، به یک سمت منحرف می‌شود. این انحراف می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود:
انحراف مادرزادی: در برخی موارد، انحراف تیغه بینی در دوران جنینی رخ می‌دهد و این مشکل از بدو تولد در نوزادان مشاهده می‌شود. این نوع انحراف معمولاً جزیی است و در بخش قدامی بینی اتفاق می‌افتد.
آسیب‌های فیزیکی: ضربه به بینی یکی از علل شایع انحراف تیغه بینی است. این آسیب‌ها ممکن است در اثر تصادف، ورزش‌های تماسی یا فعالیت‌های خشن مانند کشتی، ایجاد شوند. در این موارد، تیغه بینی دچار شکستگی و تغییر شکل می‌شود.
روند طبیعی پیری: با افزایش سن، تغییرات طبیعی در ساختار بینی ممکن است به انحراف تیغه بینی منجر شود. این تغییرات به مرور زمان شدت می‌گیرند و می‌توانند مشکلات تنفسی را تشدید کنند.
عفونت‌ها و التهاب‌ها: تورم و التهاب در حفره‌های بینی یا سینوس‌ها، که معمولاً به دلیل عفونت‌ها ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث تنگ شدن مجرای بینی و انسداد آن شود.
از کجا بفهمیم انحراف بینی داریم؟ (علائم انحراف بینی)
در ادامه، به بررسی علائم رایج انحراف تیغه بینی و تأثیر آن بر سلامت خواهیم پرداخت.
- مشکلات تنفسی: یکی از بارزترین علائم انحراف تیغه بینی، مشکل در تنفس از طریق بینی است. این مشکل می‌تواند به صورت گرفتگی یک یا هر دو سوراخ بینی، تنفس دهانی و احساس فشار در ناحیه سینوس‌ها ظاهر شود.
- خونریزی بینی: خشک شدن مخاط بینی در اثر انحراف تیغه می‌تواند باعث خونریزی‌های مکرر شود.
- سردرد: برخی افراد مبتلا به انحراف تیغه بینی، از سردردهای مزمن یا دوره ای شکایت دارند.
- خروپف و آپنه خواب: انحراف تیغه بینی می‌تواند باعث انسداد راه‌های هوایی فوقانی شود و در نتیجه منجر به خروپف و حتی آپنه خواب شود.
- بوی بد دهان: به دلیل تجمع باکتری‌ها در مخاط جمع شده در بینی، ممکن است بوی بد دهان ایجاد شود.
- احساس فشار در صورت: برخی افراد احساس فشار یا سنگینی در ناحیه صورت، به ویژه در اطراف بینی، دارند.
- تغییر در حس بویایی و چشایی: انحراف تیغه بینی می‌تواند بر حس بویایی و چشایی فرد تأثیر بگذارد.
علائم انحراف تیغه بینی و سینوزیت
اگر فردی مکرراً دچار عفونت‌های سینوسی می‌شود، ممکن است این مشکل به دلیل انحراف تیغه بینی باشد. انحراف تیغه بینی می‌تواند منجر به انسداد مجاری بینی و جلوگیری از تخلیه مخاط سینوس‌ها شود که باعث رشد باکتری‌ها و بروز عفونت سینوسی می‌شود.
انحراف بینی در اثر ضربه
در برخی موارد، انحراف تیغه بینی به دلیل آسیب‌های ناشی از تصادفات یا ضربه به بینی مانند ضربه توپ در ورزش‌ها ایجاد می‌شود. این وضعیت ممکن است باعث تغییر صدا یا مشکلات خواب شود و در برخی موارد نیاز به عمل جراحی بینی دارد.
علائم انحراف بینی در کودکان
در کودکان و نوزادان، علائم انحراف تیغه بینی شامل گرفتگی بینی، انسداد سوراخ‌های بینی، عفونت‌های مکرر سینوسی، سردرد، خونریزی بینی و تنفس پرسروصدا در هنگام خواب است.
زمان مراجعه به پزشک
اگر با علائمی مانند موارد زیر مواجه هستید، توصیه می‌شود در اسرع وقت به بهترین متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید:
- انسداد مزمن بینی: اگر گرفتگی بینی شما با درمان‌های خانگی برطرف نمی‌شود و به فعالیت‌های روزمره شما اختلال وارد می‌کند، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
- خونریزی‌های مکرر بینی: خونریزی‌های بینی که به دفعات و بدون دلیل مشخص رخ می‌دهند، ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل زمینه‌ای باشند.
- عفونت‌های مکرر سینوسی: اگر به طور مکرر دچار سینوزیت می‌شوید و درمان‌های معمول برای شما موثر نیست، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.
انحراف بینی چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص انحراف بینی معمولاً توسط پزشک متخصص گوش، حلق و بینی انجام می‌شود. ابتدا پزشک با استفاده از اسپکولوم بینی، که ابزاری دستی است، سوراخ‌های بینی را به آرامی باز کرده و داخل بینی را معاینه می‌کند. این روش به پزشک کمک می‌کند تا محل قرارگیری تیغه بینی و تأثیر آن بر اندازه سوراخ‌های بینی را بررسی کند. علاوه بر معاینه فیزیکی، سی‌تی اسکن نیز می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر انحراف بینی کمک کند.
درمان انحراف بینی
درمان انحراف بینی به شدت علائم فرد بستگی دارد. در بسیاری از موارد، افراد نیازی به درمان ندارند چرا که علائم جزئی هستند یا اصلاً علائمی ندارند. برای علائم خفیف، داروهای مختلف می‌توانند مؤثر باشند، اما اگر انحراف تیغه بینی بر تنفس تأثیر بگذارد، جراحی ممکن است ضروری باشد.
استفاده از دارو برای درمان انحراف بینی
درمان غیرجراحی معمولاً تنها به کاهش علائم کمک می‌کند و نمی‌تواند انحراف را درمان کند. برخی داروهای متداول شامل:
- ضداحتقان‌ها: این داروها تورم بافت بینی را کاهش داده و به باز شدن مجاری بینی کمک می‌کنند. این داروها به صورت قرص یا اسپری در دسترس هستند، اما استفاده مکرر از اسپری‌ها می‌تواند منجر به وابستگی و تشدید علائم پس از قطع مصرف شود.
- آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها علائم آلرژی مانند گرفتگی یا آبریزش بینی را کاهش می‌دهند و گاهی اوقات می‌توانند مشکلات غیرآلرژیک مانند سرماخوردگی را تسکین دهند. برخی آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است باعث خواب‌آلودگی شوند.
- قطره برای انحراف بینی: داروهای کورتیکواستروئیدی دارای اثرات ضد التهابی قوی هستند و می‌توانند تورم بافتی را که مجرای بینی و سینوس‌ها را می‌پوشاند کاهش دهند و حتی در صورت انحراف سپتوم، تنفس را آسان‌تر کنند. پزشکان ممکن است استفاده از اسپری بینی استروئیدی را یک بار در روز توصیه کنند.
جراحی سپتوپلاستی
اگر درمان دارویی نتواند علائم را به طور مؤثر کاهش دهد، پزشک ممکن است جراحی سپتوپلاستی را توصیه کند. در این جراحی، تیغه بینی صاف شده و در موقعیت صحیح قرار می‌گیرد تا تنفس راحت‌تر شود. موفقیت جراحی به شدت انحراف بینی بستگی دارد.
جراحی برای تغییر شکل بینی (رینوپلاستی)
در موارد خاص، جراحی رینوپلاستی (عمل تغییر شکل بینی) ممکن است همزمان با سپتوپلاستی انجام شود. این جراحی شامل اصلاح استخوان و غضروف بینی است تا علاوه بر درمان انحراف، شکل و اندازه بینی تغییر یابد.
درمان انحراف بینی بدون جراحی
در حالی که درمان‌های دارویی تنها به کاهش علائم کمک می‌کنند و نمی‌توانند انحراف بینی را برطرف کنند، برخی روش‌های غیرجراحی می‌توانند به بهبود ظاهر بینی کمک کنند. این روش‌ها تنها جنبه زیبایی دارند و علائم انحراف را درمان نمی‌کنند. این روش‌ها شامل:
- فیلر و لیفت بینی: در این روش، با تزریق فیلر یا استفاده از نخ، انحراف ظاهری بینی اصلاح می‌شود.
- پلاسما جت: در این روش از گاز یونیزه برای صاف کردن بینی استفاده می‌شود که علاوه بر بهبود شکل بینی، موجب تولید کلاژن و جوانسازی پوست نیز می‌گردد.
درمان خانگی انحراف بینی
اگرچه درمان خانگی نمی‌تواند انحراف بینی را برطرف کند، اما می‌تواند برخی از علائم ناشی از آن مانند گرفتگی بینی و مشکل در تنفس را کاهش دهد. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- بخور گیاهی: استفاده از بخور گیاهانی مانند نعناع، اکالیپتوس یا آویشن می‌تواند مجاری تنفسی را باز کرده و تنفس را راحت‌تر کند.
- شستشوی بینی: شستشوی بینی با سرم نمکی می‌تواند به پاکسازی مجاری بینی و کاهش التهاب کمک کند.
- استفاده از مرطوب‌کننده هوا: استفاده از مرطوب‌کننده هوا در محیط خانه می‌تواند به مرطوب نگه داشتن مخاط بینی و کاهش خشکی کمک کند.
عوارض انحراف بینی
انحراف جزئی تیغه بینی معمولاً مشکلات زیادی ایجاد نمی‌کند. با این حال، انحراف شدید می‌تواند منجر به عوارض متعددی شود که در صورت عدم درمان، کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. از جمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات تنفسی: از جمله گرفتگی بینی، تنگی نفس، خروپف، آپنه خواب و خشکی دهان.
- عفونت‌های مزمن: سینوزیت، عفونت‌های گوش و عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی.
- اختلالات خواب: بی‌خوابی، خواب آلودگی در طول روز و کاهش کیفیت خواب.
- سردردهای مزمن: به دلیل فشار بر سینوس‌ها و اعصاب.
- اختلال در حس بویایی و چشایی: به دلیل کاهش جریان هوا در بینی.
- خونریزی بینی: به دلیل تحریک و آسیب به رگ‌های خونی در داخل بینی.
تأثیر انحراف تیغه بینی بر سایر اندام‌ها:
- تاثیر انحراف بینی بر گوش: انحراف تیغه بینی می‌تواند بر لوله استاکیوس تأثیر گذاشته و باعث کاهش شنوایی، پر شدن گوش و عفونت گوش شود.
- گلو: خشکی و تحریک گلو به دلیل تنفس دهانی مزمن.
- قلب: افزایش فشار خون و اختلال در ریتم قلب در موارد شدید.
پیشگیری از انحراف تیغه بینی
استفاده از تجهیزات محافظتی مانند کلاه ایمنی در ورزش‌های پر برخورد و بستن کمربند ایمنی در خودرو، از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که می‌تواند از وارد آمدن ضربه به بینی و در نتیجه انحراف تیغه آن جلوگیری کند. با اتخاذ این پیشگیری‌ها، می‌توان احتمال بروز این عارضه را به حداقل رساند و از مزایای تنفس راحت و خواب آرام بهره‌مند شد.
جمع بندی انحراف بینی
انحراف تیغه بینی یک عارضه رایج است که بسیاری از افراد ممکن است بدون آگاهی از آن زندگی کنند. درمان آن تنها زمانی ضروری می‌شود که کیفیت زندگی فرد تحت تأثیر قرار گیرد، به‌ویژه در صورت بروز مشکلاتی همچون گرفتگی مداوم بینی، خونریزی‌های مکرر، یا آپنه خواب. برای بررسی و درمان این مشکلات، مشاوره با یک متخصص گوش، حلق، و بینی حیاتی است. دکتر غلامرضا بیاضیان، متخصص برجسته گوش، حلق و بینی، و جراح پلاستیک بینی و سر و گردن، از جمله پزشکانی است که با تجربه و مهارت بالا می‌تواند در این زمینه راهنمایی کند. پیش از تصمیم‌گیری برای جراحی یا درمان، مشورت با چند پزشک و بررسی نمونه‌کارهای آنان، به‌ویژه اگر جراحی زیبایی بینی مدنظر باشد، توصیه می‌شود.
