دلایل شایع گوش درد و روش‌های درمان فوری

گوش درد یکی از تجربه‌های آزاردهنده‌ای است که می‌تواند ناگهانی و شدید باشد و زندگی روزمره را مختل کند. این درد ممکن است از خود گوش منشاء بگیرد یا به‌دلیل مشکلی در ناحیه اطراف آن ایجاد شود. از التهاب و عفونت گرفته تا تغییرات فشار هوا، دلایل متعددی برای گوش درد وجود دارد. در این مقاله به رایج‌ترین علت‌ها و روش‌های فوری تسکین درد گوش می‌پردازیم.

دلایل اصلی ایجاد گوش درد

در ادامه برخی از مهم ترین دلایل درد در ناحیه گوش آورده شده است:

• عفونت گوش میانی
• عفونت گوش خارجی
• اختلال عملکرد TMJ
• اختلال عملکرد مزمن شیپور استاش
• اوتیت خارجی مزمن
• وجود تومور در گوش و سرطان گوش

تشخیص و ارزیابی دلیل گوش درد

در ارزیابی گوش درد سابقه بیماری حاضر مدت و شدت گوش درد و ثابت یا متناوب بودن آن ارزیابی شود. اگر متناوب باشد، تعیین تصادفی بودن یا وابسته به اینکه در شرایط بلع یا حرکت فک اتفاق می افتد مهم است. علائم مرتبط مهم شامل تخلیه گوش، کاهش شنوایی و گلودرد است. از بیمار باید در مورد هرگونه تلاش برای تمیز کردن مجرای گوش (مثلاً با چوب پنبه) یا وارد کردن سایر اجسام خارجی به گوش، سفر هوایی اخیر یا غواصی و شنا یا سایر تماس های مکرر گوش با آب سؤال شود.

همچنین ضروری است که در مورد علائم بیماری مزمن مانند کاهش وزن و تب سؤال شود. سابقه پزشکی گذشته باید در مورد دیابت شناخته شده یا سایر وضعیت های نقص ایمنی، اختلالات قبلی گوش (به ویژه عفونت ها) و مقدار و مدت مصرف دخانیات و الکل سوال کند. بنابراین بیمار باید معاینه جسمی داشته باشد و از نظر داشتن تب بررسی شوند. معاینه بر روی گوش، بینی و گلو متمرکز است.

پینا و ناحیه روی ماستوئید باید از نظر قرمزی و تورم بررسی شود. پینا به آرامی کشیده می شود. تشدید درد قابل توجه با کشیدن، نشان دهنده اوتیت خارجی است. مجرای گوش باید از نظر قرمزی، ترشح، تورم، سرومن یا جسم خارجی و هرگونه ضایعه دیگر بررسی شود.  باید از نظر قرمزی، سوراخ شدن و علائم جمع آوری مایع گوش میانی (مانند برآمدگی، اعوجاج، تغییر در رفلکس نور طبیعی) بررسی شود. یک آزمایش کوتاه شنوایی کنار تخت باید انجام شود.

گلو باید از نظر اریتم، اگزودای لوزه، تورم اطراف لوزه و هرگونه ضایعات مخاطی که حاکی از سرطان باشد بررسی شود. عملکرد TMJ باید با لمس مفاصل در هنگام باز و بسته شدن دهان ارزیابی شود و باید تریسموس یا شواهدی از دندان قروچه ثبت شود.

گردن باید برای لنفادنوپاتی لمس شود. معاینه فیبر نوری در مطب حلق و حنجره باید در نظر گرفته شود، به ویژه اگر در معاینه معمول هیچ دلیلی برای درد شناسایی نشده باشد و علائم غیر گوش مانند گرفتگی صدا، مشکل در بلع یا انسداد بینی گزارش شده باشد. در مورد جراحی خواب بیشتر بدانید.

موارد خطر گوش درد

افراد زیر ممکن است بیشتر به بیماری گوش درد دچار شوند:

• دیابت یا حالت نقص ایمنی یا بیماری مزمن کلیوی
• قرمزی و نوسان روی ماستوئید و بیرون زدگی گوش
• تورم شدید در مجرای شنوایی خارجی
• درد مزمن، به خصوص اگر با علائم دیگر سر یا گردن همراه باشد

  تفسیر یافته‌ها ناشی از ارزیابی گوش درد

یک مورد مهم این است که بررسی شود که آیا معاینه گوش طبیعی است یا خیر. اختلالات گوش میانی و خارجی باعث یافته‌های فیزیکی غیرطبیعی می‌شوند، که وقتی با شرح حال ترکیب می‌شوند، معمولاً علت را نشان می‌دهند. به عنوان مثال، بیماران مبتلا به اختلال مزمن شیپور استاش دارای ناهنجاری هایی در TM هستند.

بیمارانی که معاینه گوش طبیعی دارند ممکن است علت اوروفارنکس قابل مشاهده باشد، که این موارد شامل التهاب لوزه یا آبسه لوزه است. گوش درد ناشی از نورالژی که صورت دوره‌های کوتاه مدت اتفاق می افتد (معمولاً ثانیه‌ای، همیشه کمتر از ۲ دقیقه)، که درد شدیدی دارد. گوش درد مزمن بدون ناهنجاری در معاینه گوش ممکن است به دلیل اختلال TMJ باشد، اما بیماران باید معاینه کامل سر و گردن (از جمله معاینه فیبر نوری) را برای رد سرطان انجام دهند.

اکثر موارد پس از شرح حال و معاینه فیزیکی مشخص می شوند. بسته به یافته های بالینی، علل غیر گوش ممکن است نیاز به آزمایش داشته باشند (جدول برخی از علل گوش درد را ببینید). بیمارانی که معاینه گوش طبیعی دارند، به ویژه با درد مزمن یا عود کننده، ممکن است نیاز به ارزیابی با MRI برای رد سرطان داشته باشند.

  روش‌های درمان گوش درد

اختلالات زمینه ای در بیماران مبتلا به گوش درد قابل درمان است. درد با مسکن های خوراکی درمان می شود. معمولاً یک داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID) یا استامینوفن کافی است، اما گاهی اوقات یک دوره کوتاه مخدر خوراکی مخصوصاً در موارد اوتیت خارجی شدید ضروری است.

در موارد اوتیت خارجی شدید، درمان مؤثر مستلزم مکش مواد زائد از مجرای گوش و قرار دادن فتیله برای ارسال قطره های آنتی بیوتیک گوش به بافت عفونی است. آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی استفاده نمی‌شوند، مگر اینکه بخشی یا تمام پینا اریتماتوز باشد که نشان‌دهنده گسترش عفونت است. مسکن های موضعی معمولاً بسیار مؤثر نیستند، اما می توانند به صورت محدود مورد استفاده قرار گیرند.

به بیماران باید آموزش داده شود که از فرو کردن اشیا در گوش یا هر شیئی خودداری کنند (بدون توجه به نرمی بودن اشیا یا اینکه بیماران ادعا می کنند چقدر مراقب هستند.

درمان فوری گوش درد در خانه

💠 کمپرس گرم: یک حوله تمیز را در آب ولرم خیس کنید و پس از گرفتن آب اضافی، به آرامی روی گوش آسیب‌دیده قرار دهید. گرمای ملایم کمک می‌کند التهاب کاهش یابد و جریان خون بهتر شود. این کار را ۱۵ تا ۲۰ دقیقه انجام دهید و چند بار در روز تکرار کنید، اما مراقب باشید آب خیلی داغ نباشد تا پوست آسیب نبیند.

💠 داروهای مسکن بدون نسخه: داروهایی مثل استامینوفن و ایبوپروفن می‌توانند درد و التهاب گوش را کاهش دهند. حتما دوز پیشنهادی را رعایت کنید و در صورت مصرف داروهای دیگر یا وجود بیماری‌های خاص، با بهترین متخصص گوش، حلق و بینی در تهران مشورت نمایید.

💠 روغن زیتون گرم: چند قطره روغن زیتون گرم (نه داغ) را با احتیاط در گوش بریزید و چند دقیقه دراز بکشید تا روغن به مجرای گوش نفوذ کند. سپس سر را به سمت مخالف خم کنید تا روغن اضافی تخلیه شود. این روش به نرم کردن موم و تسکین درد کمک می‌کند.

💠 هیدراتاسیون مناسب: نوشیدن آب و مایعات کافی، به رقیق کردن مخاط و کاهش انسداد شیپور استاش کمک می‌کند. از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا الکلی که باعث کم‌آبی می‌شوند، پرهیز کنید.

💠 استراحت کافی: بدن برای مبارزه با عفونت و بهبود درد نیاز به استراحت دارد. از صداهای بلند و فعالیت‌های فشارزا به گوش دوری کنید و سعی کنید خواب مناسبی داشته باشید.

💠 دوری از محرک‌های محیطی: دود سیگار، عطرهای قوی و گرد و غبار می‌توانند التهاب گوش را تشدید کنند. پرهیز از این عوامل به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند.

💠 تغییر وضعیت خواب: خوابیدن با سر کمی بالاتر یا در حالت نشسته به تخلیه بهتر مایعات از گوش کمک می‌کند و درد را کاهش می‌دهد. استفاده از چند بالش یا مبل راحتی برای این منظور مناسب است.

💠 کمپرس سرد: در صورت درد شدید یا التهاب، می‌توانید کمپرس یخ یا حوله سرد و مرطوب را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی گوش بگذارید تا التهاب و درد کاهش یابد.

💠 خشک کردن گوش با سشوار: سشوار را روی حرارت ملایم و فاصله مناسب از گوش بگیرید تا رطوبت داخل گوش کاهش یابد. این کار به جلوگیری از عفونت کمک می‌کند، اما مراقب باشید حرارت زیاد باعث سوختگی نشود.

💠 استفاده از گیاهان ضد التهاب و ضد عفونت:

• سیر: خواص ضدباکتریایی و ضدالتهابی دارد. مصرف روزانه سیر تازه می‌تواند به مقابله با عفونت‌های گوش کمک کند.
• زنجبیل: دارای اثرات ضدالتهابی طبیعی است. می‌توانید دمنوش زنجبیل بنوشید یا آب آن را با احتیاط روی اطراف گوش بمالید (از وارد کردن مستقیم به داخل گوش خودداری شود).
• پیاز: بخار و عصاره پیاز گرم می‌تواند به تسکین درد و کاهش عفونت کمک کند؛ پیاز را با کمی روغن زیتون گرم کنید و سپس از بخار آن استفاده کنید.

💠 مصرف مواد غذایی مفید برای تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب:

• اسیدهای چرب امگا ۳ (ماهی‌های چرب، دانه کتان، گردو)
• ویتامین C (مرکبات، توت فرنگی، فلفل دلمه‌ای)
• روی (گوشت بدون چربی، غذاهای دریایی، حبوبات)
• پروبیوتیک‌ها (ماست، کلم تخمیرشده) که تعادل باکتری‌های روده را حفظ کرده و به بهبود سیستم ایمنی کمک می‌کنند.

💠 مشورت با پزشک در موارد نیاز: اگر درد گوش بیش از ۲ تا ۳ روز ادامه داشت یا با تب، ترشح از گوش یا کاهش شنوایی همراه بود، حتماً به پزشک مراجعه کنید. مصرف داروهای مسکن و درمان‌های خانگی نباید جایگزین تشخیص و درمان پزشکی شود.

آیا سرطان گوش منجر به درد مزمن گوش می شود؟

درد مزمن گوش ممکن است ناشی از تومور در گوش باشد. به ویژه در بیماران مسن تر و اگر درد با تخلیه گوش همراه باشد. افراد مبتلا به دیابت یا بیماری مزمن کلیوی یا در سایر حالت های نقص ایمنی ممکن است به شکل شدیدی از اوتیت خارجی به نام اوتیت خارجی بدخیم یا نکروزان مبتلا شوند. در این شرایط، اگر در معاینه مجرای گوش، بافت نرم غیرطبیعی یافت شود، بافت باید بیوپسی شود تا سرطان درمان شود.

کلام آخر

گوش درد یکی از عارضه های شایع و آزار دهنده در میان افراد می باشد. این عارضه در صورتی که در زمان درست درمان نشود ممکن است مشکلاتی را برای بیمار به وجود بیاورد و منجر به افت کیفیت زندگی شود. دکتر غلامرضا بیاضیان یکی از بهترین درمان بیماری های گوش، حلق و بینی کودکان و بزرگسالان در تهران می باشند.